حفظ زبان مادری کلید نگه‌داشت هویت فرهنگی است

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: برای حفظ زبان مادری، مهم‌ترین اقدام حفظ یادمان‌ها، سنت‌ها و آیین‌های فرهنگی است.

فرزاد قائمی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: زبان مادری یا زبان نخست به زبانی گفته می‌شود که اولین زبانی است که فرد در طول زندگی خود آن را فرا می‌گیرد. زبان مادری زبانی است که فرد با آن دنیای اطراف خود را می‌شناسد و با آن رویا می‌بیند. حتی افرادی که مهاجرند و مدت طولانی از زبان دوم استفاده می‌کنند، همچنان در خواب و رویای خود به زبان اول خواب می‌بینند.

وی افزود: بنابراین زبان مادری زبان ناخودآگاه انسان است و جامعه‌شناسی زبان را در ذهن انسان شکل می‌دهد. از این جهت، زبان مادری بخشی از شخصیت فرد را تشکیل می‌دهد و اهمیت زیادی در شکل‌گیری ساختار فردی و اجتماعی او دارد. بنابراین بخشی از تفاوت‌های فرهنگی در ذهن افراد، محصول زبانی است که با آن دنیای اطراف خود را شناخته‌اند.

قائمی با بیان اینکه امروزه در هر روز و هر لحظه، یک گویش یا زبان در معرض نابودی قرار می‌گیرد، گفت: بخشی از این نابودی زبان‌های قومی، محصول شکل‌گیری جهان جدید است. هنگامی که یک زبان جهانی تبدیل به بخشی از تعاملات روزمره مردمان دنیای جدید می‌شود، خواه یا ناخواه، به تدریج زبان‌های قومی از اهمیت گذشته خود فاصله می‌گیرند و نسل‌های جدید کم‌کم برای زبان‌های قومی خود اهمیت کمتری قائل می‌شوند. تداوم این روند به تدریج گویش‌ها را در معرض نابودی قرار می‌دهد و این، مهم‌ترین خطری است که زبان‌های مادری را تهدید می‌کند.

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد اضافه کرد: نابودی زبان که بدترین شکل آسیب به زبان‌های مادری است، تنها آسیب موجود نیست. گاهی اوقات زبانی با توجه به گستردگی خود از بین نمی‌رود، اما در ترکیب با زبان‌های دیگر از هویت اصلی و اولیه خود دور می‌شود. برای حفظ هویت‌های قومی، زبان‌های کوچک و بزرگ و گویش‌های مختلف و متنوع، مهم‌ترین اقدام حفظ یادمان‌ها، سنت‌ها و آیین‌های فرهنگی است. معمولاً زبان به شکل ادبیات، آیین، اسطوره و افسانه در جوامع حفظ می‌شود. حفظ این متون بسته به اینکه شفاهی یا کتبی باشند، در قالب آثار ادبی و هنری خلق شده باشند یا حتی به شکل فرهنگ شفاهی و سینه به سینه منتقل شده باشند، نقش مهمی در حفظ این زبان‌ها دارند.